Diagnoza przemocy seksualnej

Nauczyciel nie musi wiedzieć jak leczyć ucznia, który padł ofiarą nadużyć, ale powinien umieć identyfikować, rozpoznawać ucznia, który stał się ofiarą molestowania i udzielić mu odpowiedniego wsparcia.

Niepokojące sygnały, które może wysyłać dziecko, to:

problemy z koncentracją, słaba motywacja do nauki, wzmożona męczliwość,
niska samoocena i wiara we własne możliwości,
wybuchy złości, słaba kontrola impulsu, agresja słowna w stosunku do rówieśników i rodzeństwa, labilność emocjonalna, wikłanie się w konflikty z rówieśnikami,
przyspieszone dojrzewanie,
przykładanie dużej wagi do wyglądu,
łamanie zasad i norm życia społecznego pomimo ich rozumienia,
wysokie pobudzenie psychoruchowe,
prowokowanie dorosłych do złości i odrzucenia

Specyficzność vs nie specyficzność objawów

Beisert (2004) w oparciu o wyniki badań Kendall-Tackett oraz Lwa-Starowicza zaproponowała następującą klasyfikację objawów wykorzystania seksualnego dziecka:

Specyficzne objawy somatyczne:

urazy zewnętrznych narządów płciowych
urazy odbytu i około-odbytnicze
urazy pochwy, przerwanie błony dziewiczej
infekcje
ciąża

Niespecyficzne objawy somatyczne:

bóle głowy
bóle brzucha
nudności
wymioty

Zaburzenia zachowania:

agresja
przestępczość
problemy szkolne
nadpobudliwość ruchowa
zachowania agresywne (niedojrzałe)
zachowania autodestrukcyjne
izolacja od wybranych osób (otoczenia)

Zaburzenia seksualne:

erotyzacja
patologiczna masturbacja
zachowania prowokujące (dorosłych, rówieśników)
twórczość erotyczna dziecka, słownictwo

Fransec Sink na podstawie zdobytych doświadczeń w pracy z dziećmi, wobec których stosowano przemoc seksualną, ułożył cztero-poziomową klasyfikację objawów przemocy seksualnej:

I poziom – Bezpośrednia komunikacja Dziecko mówi o swoich przeżyciach, potrafi to pokazać na sobie; może to potwierdzać zauważalna cecha na ciele np. krwiak, zasinienie, plama nasienia	II poziom – Komunikaty pośrednie Przeżywa lęk, napięcie, podejmuje zabawy o treści erotycznej, nietypowe reakcje na bodźce seksualne
III poziom – Ostre urazowe objawy Cierpi na zaburzenia snu, moczenie nocne, zaburzenia łaknienia, płaczliwość,problemy szkolne	IV poziom – Objawy stresu chronicznego (kumulującego się) Ma zaburzenia psychosomatyczne, depresję, izoluje się, podejmuje

Dlaczego tak trudno dokonać diagnozy?

U nie których dzieci dominują objawy nie specyficzne (np. trudności szkolne, migreny, zachowanie agresywne itp.), które zniekształcają obraz diagnostyczny. Opracowania naukowe obfitują w klasyfikacje objawów, przyczyn oraz następstw nadużyć seksualnych jednak bardzo mało mówią o tym co z tym zrobić np. jakie techniki stosować być zoptymalizować leczenie bądź dokonywać najskuteczniejszej i zawsze uniwersalnej procedury rozpoznawania? Co w takim razie robić?

Rozpoznanie w kilku krokach

Krok 1.
Zauważenie sygnałów krzywdzenia dziecka:

Gdy docierają niepokojące sygnały konieczne jest ich wnikliwe sprawdzenie, ich źródłem może być:
-dziecko
-jego rodzic
-osoba z bliższej i dalszej rodziny
-osoba obca

Rozróżnienie źródeł z których pochodzą sygnały jest ważne, od tego zależny bowiem sposób ich weryfikacji. Konieczne jest ich wnikliwe sprawdzenie ponieważ ich zbagatelizowanie może narazić dziecko na dalsze krzywdzenie.

Krok 2.
Sprawdzenie sygnałów – zbierania informacji:

Rozmowa/wywiad z dzieckiem i osobami z otoczenia dziecka (sąsiedzi, inne dzieci, dalsza i bliższa rodzina)

czy dziecko jest pozostawione bez opieki,
czy jego rodzice są widywani w stanie nietrzeźwym,
czy słychać awantury w jego mieszkaniu,
czy sąsiedzi słyszą, jak dziecko krzyczy,
czy dziecko jest widywane z obcymi mężczyznami,

Pracownicy szkoły/przedszkola:

Weryfikacja sygnałów na podstawie informacji pochodzących od innych pracowników szkoły, instytucji współpracujących ze szkołą oraz zawarte w dokumentacji

Psycholog szkolny – ma szczególną rolę może zbierać informacje i koordynować działania zmierzające do pomocy dziecku wewnątrz szkoły, może współpracować z innymi instytucjami i osobami np. kurator sadowy, pracownik społeczny, pracownik socjalny, terapeuta.

Nauczyciel w-fu, pielęgniarka szkolna, higienistka – mogli zauważyć ślady pobicia, niechęć do rozbierania się, oznaki bólu przy poruszaniu się itp.

Wychowawcy, nauczyciele – mogli zauważyć zaburzone zachowania dziecka, które mogą być efektem krzywdzenia,

Dokumentacja szkolna – nieobecności, oceny, adnotacje o zachowaniu ucznia

Krok 3.
Analiza zebranych informacji – diagnoza krzywdzenia dziecka:

Trzeba znaleźć odpowiedzi na pytania:

Czy sygnały o krzywdzeniu dziecka zostały potwierdzone przez informacje z innych źródeł?
Kto krzywdzi dziecko?
W jaki sposób?
Czy doszło do naruszenia prawa?
W jaki sposób zostało zagrożone bezpieczeństwo (zdrowie, życie) rozwój dziecka?
Kto może być sojusznikiem dziecka w rodzinie?

Nauczyciel w szkole, pedagog, psycholog, może rozpoznać molestowanie seksualne za pomocą :

1. metod projekcyjnych, np. rysunek rodziny;
2. obserwacji zachowania dziecka;
3. analizy wypowiedzi dziecka;

Krok 4.

Interdyscyplinarność :

Należy wziąć pod uwagę wielowymiarowość diagnozy – zespół różnych specjalistów (psycholog, pedagog, prawnik, lekarz, pracownik socjalny, psychiatra, nauczyciel, wychowawca)

Pewność, że doszło do nadużycia seksualnego, możemy mieć tylko wtedy gdy jesteśmy w stanie zaobserwować obecność objawów niespecyficznych i specyficznych lub gdy dziecko samo nam powie. Jednak zwykle pewności nie mamy, wtedy też czeka nas trudna rozmowa z dzieckiem.

Zobacz jak rozmawiać z dzieckiem wykorzystanym seksualnie.